Nie ma świątyni, w której nie byłoby stacji drogi krzyżowej. Zwykle rozmieszczona jest na bocznych ścianach świątyni. Każda z nich jest inna. Każda z nich jest pewną wizją męki i śmierci Jezusa, którą artysta stosując najrozmaitsze techniki i materiały starał się w swoim dziele przedstawić.

Stacje drogi krzyżowej to nie tylko odtworzenie wydarzeń z ostatnich dni Chrystusa. Mają one swą bogatą symbolikę. Stacje Drogi Krzyżowej są podstawą nieskończonej wręcz ilości rozważań medytacyjnych i niewątpliwie medytacja, rozważanie męki towarzyszy artyście podczas jej tworzenia.

Tradycja odprawiania Drogi Krzyżowej powstała w Jerozolimie. W średniowieczu rozpowszechnili ją franciszkanie, którzy oprowadzając pątników zatrzymywali się przy stacjach przedstawiających historię śmierci Jezusa. Liczbę czternastu stacji ustalono w XVII wieku.

Ks. Johannes Wycisk w „Kronice Parafii w Stolarzowicach" pisze:

Die Kreuzwegstationen sind aus Kupfer getrieben und entstammen einer Firma in Würtenberg [?]. Herr Erdelt hat sie in der Wand eingemauert. Der Kreuzweg wurde aus der Rosenkranzkasse mit 1350 M bezahlt. Er wurde durch einen Franziskanerpater aus Gleiwitz später mit Vollmacht vom Herrn Kardinal geweiht und kanonisch errichtet, sodaß alle Ablässe an ihm gewonnen werden können."

Stacje Drogi Krzyżowej, miedziane, zakupiono w pewnej firmie w Wirtembergii. Pan Erdelt wmurował je w ściany. Stacje kosztowały 1350 mk, które wyłożono z kasy Bractwa Różańcowego. Poświęcił je później pewien franciszkanin z Gliwic, z upoważnienia J. Em. Ks. Kardynała, nadał im także status kanoniczny, dzięki czemu uzyskać można przy nich wszelkie odpusty".

Wpis w Kronice ks. Wyciska na temat Drogi Krzyżowej można uznać za bardzo skromny. Nie wynika z niego, w jakiej firmie ani kiedy stacje drogi krzyżowej zostały zakupione. Ks. Wycisk nie napisał również, kto jest jej autorem. Wiadomo za to ile kosztowała (1350 mk), skąd pochodziły na jej zakup pieniądze (z kasy Bractwa Różańcowego) i kto osadził ją na ścianach kościoła (Pan Erdelt).

Firma kamieniarska Gustava Erdelta była bardzo znana i ceniona. Mistrz kamieniarski Erdelt z Bytomia wykonał już w trakcie budowy świątyni w 1928 roku podstawę pod główny ołtarz oraz podstawy pod dwa boczne ołtarze. Jego autorstwa jest także ambona. Chrzcielnica ze śląskiego, zielonego marmuru z nakryciem miedzianym wykonana i ustawiona została również przez Gustawa Erdelta. Wykonał i zamontował wszystkie podstawy pod figury.

Podczas dokładniejszych oględzin poszczególnych stacji drogi krzyżowej okazało się, że 12 z nich jest podpisanych, jednak w różny sposób. Sposób opisu wygląda następująco:
• inicjał imienia, nazwisko oraz rok (2 stacje)
• inicjał imienia, nazwisko i nazwa miejscowości (5 stacji)
• inicjał imienia, nazwisko, nazwa miejscowości oraz rok (5 stacji)

Jak wynika z sygnatur na poszczególnych stacjach, droga krzyżowa powstawała w latach 1924 – 1926. Ciekawym jest fakt, że stacje XII i XIII wykonane zostały w 1924 r., a stacja XIV w 1926 r. co pokazuje, że były wykonywane w różnej kolejności.

Kim jest artysta, autor stolarzowickiej drogi krzyżowej, gdzie i kiedy tworzył?

Pod koniec XIX i z początkiem XX w. w Niemczech w Wiedenbrück w tamtejszych warsztatach i pracowniach spotykali się budowniczy ołtarzy, rzeźbiarze, malarze itp. aby tworzyć wyposażenie kościołów właśnie takie jak ołtarze, ambony, konfesjonały, drogi krzyżowe i inne. Z czasem powstała tzw. „Wiedenbrücker Schule". W tym właśnie mieście i w tej szkole artystycznej tworzył artysta rzeźbiarz Heinrich Püts.

Heinrich Püts urodził się 15 stycznia 1882 w Roermond (Holandia). Tam w latach 1888/96 uczęszczał do szkoły podstawowej. Po jej zakończeniu terminował przez cztery lata (1896/1900) w szkole artystycznej. Następnie studiował 1900/02 w Akademii Sztuk Pięknych w Antwerpii, w szczególności pod kierunkiem prof. Thyssena, a następnie 1902/03 w
Akademii Sztuki w Kolonii, gdzie jego ulubionym nauczycielem był prof. Albermann.

W trakcie studiów jeździ po Francji, Belgii i Austrii. Już w 1903 roku stawia się w Wiedenbrück do pracy w pracowni rzeźby Antona Mormanns'a jako pierwszy modelarz. Pracuje tam do 1912 roku, a czas spędzony w tej pracowni to bardzo udany okres w jego twórczości. Postanawia się usamodzielnić i w 1912 r. otwiera swój własny warsztat. Dzięki swej doskonałej pracy zwrócił na siebie uwagę tak, że swoją wiedzę zaczął przekazywać wielu innym, młodym, wschodzącym artystom.

I Wojna Światowa była bardzo trudnym okresem w twórczości Püts'a. Gwałtowny spadek zamówień spowodowany był ogólnym brakiem pieniędzy, ale także stopniowym odchodzeniem od dotychczasowego stylu w sztuce sakralnej. Aby móc nadal konkurować na rynku sztuki musiał zmierzyć się z nowymi prądami w sztuce w obliczu których z jednej strony był bardzo otwarty, ale z drugiej strony wziął do swej twórczości tylko tyle, by zachować swój dotychczas wypracowany styl i nie doprowadzić do dysharmonii. Osoby przedstawiane w jego pracach są pełne życia wewnętrznego bez aktorskich gestów i specjalnych wyrazów twarzy. Zbędne elementy zostają pominięte, a zostawione tylko te, dzięki którym można zrozumieć przedstawianą scenę.

W ciągu kolejnych kilku lat sytuacja ulega wyraźnemu polepszeniu i dla Püts'a staje się jasne ja, że znalazł właściwą drogę, znalazł swój styl i uznanie. Zamówienia ze strony instytucji religijnych oraz osób prywatnych nadchodziły z całych Niemiec, choć głównie z Zagłębia Ruhry, Dolnej Saksonii, Nadrenii, Westfalii i Berlina. Jego nazwisko staje się bardzo rozpoznawalne, o czym świadczą jego prace, które znajdują się również w Holandii, Norwegii, Anglii, Ameryce Północnej, Brazylii i Chinach.

Heinrich swoje prace sakralne tworzy głównie w drewnie, kamieniu i ceramice. Dzieła, które opuszczały jego pracownię mimo wielu podobieństw zawsze różniły się jakimś szczegółem przez co zachowują swoją indywidualność. Heinrich lubił portretować ludzi ze swojego otoczenia. Dlatego wiele postaci biblijnych przedstawionych w jego dziełach jest podobnych do mieszkańców Wiedenbrück.

Z biegiem lat z rosnącym sukcesem Heinrich mógł także zwiększyć liczbę swoich pracowników. Pomagało mu od piętnastu do osiemnastu mężczyzn. Utrzymywał bardzo dobre stosunki z innymi artystami i rzemieślnikami z Wiedenbrück. Byli to: Anton Becker, August Bücker, Heinrich Schweppenstedde, Johannes Grewe, Heinrich Wiesbrock, Willi Hölter, Heinz Westergerling, Hubert und Bernd Hartmann.
Aż do swej śmierci 30 marca 1962 r. Heinrich pracuje nie tylko jako rzeźbiarz. W wolnych chwilach zajmuje się także malowaniem o czym świadczą jego liczne akwarele i szkice.

Wróćmy jednak do stolarzowickiej drogi krzyżowej. Heinrich Püts nie był autorem wielu dróg krzyżowych. Jak już wspomnieliśmy powstała ona w latach 1924-1926. Budowa kościoła w Stolarzowicach rozpoczęła się jednak dopiero w 1928 roku i w związku z tym nie można przyjąć, że Heinrich Püts wykonał ją na zamówienie stolarzowickiej parafii. Pewien problem interpretacyjny stwarza również informacja, że „Stacje Drogi Krzyżowej, miedziane, zakupiono w pewnej firmie w Wirtembergii". Wiedenbrück i Würtemberg (choć ks. Wycisk napisał Würtenberg) są wyraźnie innymi nazwami i raczej nie mógł się pomylić. Być może droga krzyżowa została zakupiona od Heinrich Püts'a, a później wystawiona na sprzedaż przez pewną firmę z Wirtembergii, skąd ostatecznie trafiła do Stolarzowic. Drugim problemem jest zastosowany materiał. Ks. Wycisk pisze o miedzianej drodze krzyżowej, kiedy w rzeczywistości mamy tutaj do czynienia z mosiądzem. Na dzień dzisiejszy kwestia sposobu wykonania ostatecznie nie została rozwiązana. Same stacje mają wymiary: wys. 44 cm, szer. 37 cm.

Droga krzyżowa w kościele stolarzowickim została erygowana 21 lutego 1931 roku. Dokument ten fakt opisujący wygląda i brzmi następująco:

Testimonium

De erectione Viae Crucis in ecclesia Stolarzowitz O/S

Testor ego infrascriptus Johannes Wycisk, parochus Stollarzovicensis hac die 20. II.1931 (vigesima Februarii 1931) praevia Ordinarii Archiepiscopi Eminentissimi Cardinalis Adolphi Bertram licentia, Sacras Viae Crucis Stationes cum adnexis pro devoto illas visitantibus indulgentiis erexisse in ecclesia Stollarzoviciensi eaque in erectione omnia et singula servasse respectiva Summorum Pontificum decreta et praesertim regulas et admonitiones iussa et approbationes, tam Clementis XII. sub die 3. Aprilis l731, tum Benedicti XIV die 10. Mai 1742 editas.
In quorum fidem hoc manu propria testimonium iuravi.

Wycisk Johannes Parochus                                       

Stollarzowitz 21.Februarii 1931                                 

                                            Sigillum Parochiae

Świadectwo

dotyczące budowy Drogi Krzyżowej w kościele stolarzowickim

Ja, niżej podpisany Jan Wycisk, proboszcz stolarzowicki, poświadczam w dniu dzisiejszym, to jest 20.02.1931 ( słownie: 20.1utego 1931 ), że na podstawie upoważnienia wydanego uprzednio przez Arcybiskupa Ordynariusza, Najznakomitszego Kardynała Adolfa Bertrama, zbudowałem w kościele stolarzowickim Stacje Świętej Drogi Krzyżowej, z których nawiedzeniem są związane odpusty. Zachowałem przy tym, w odniesieniu do budowy, wszystkie ogólne i szczegółowe uwagi i dekrety papieży, a szczególnie zasady i pouczenia wydane z polecenia i za zgodą tak Klemensa XII z dnia 3 kwietnia 1731, jak również Benedykta XIV. z dnia 10 maja 1742. Świadectwo o autentyczności stacyj własnoręcznym podpisem zaprzysiągłem.

Wycisk Jan  Proboszcz                              

Stolarzowice 21.1utego 1931                    

                                                                     Pieczęć Parafii

Przetłumaczył: Prof. dr hab. Bolesław Turczyński

Pragniemy złożyć wielkie podziękowania panu Alfonsowi Brielmann'owi z Wiedenbrücker Schule Museum w Rheda-Wiedenbrück za wszelkie przesłane informacje, za otwartość i chęć nawiązania współpracy.

Dziękujemy panu prof. Bolesławowi Turczyńskiemu za przetłumaczenie dokumentu erekcji drogi krzyżowej w stolarzowickim kościele.

Dziękujemy proboszczowi, ks. Eugeniuszowi Kozokowi za wyrażenie zgody na wykonanie zdjęć stacji drogi krzyżowej.

W artykule wykorzystano materiały z następujących źródeł:

• Parochia Christi Regis. Dzieje parafii w Stolarzowicach. Geschichte der Pfarrgemeinde in Stollarzowitz. Łucja Bobek, Sebastian Rosenbaum. Tarnowskie Góry 2004.
• Życiorys Heinricha Püts'a dzięki uprzejmości Wiedenbrücker Schule Museum
• Reklama z czasopisma "Katolik" Katolik, 1905, R. 38, nr 101

Warto zobaczyć:

• Wiedenbrücker Schule Museum
• Künstler der Wiedenbrücker Schule
• Rheda-Wiedenbrück
• Rheda-Wiedenbrück (Wikipedia)